การดูแลตัวเองก่อนและหลังผ่าตัดขากรรไกร
การผ่าตัดขากรรไกรเป็นการเลื่อนขยับกระดูกขากรรไกรไปในตำแหน่งที่เหมาะสม จากนั้นจะมีการยึดกระดูกขากรรไกรให้ยึดติดกันด้วยโลหะดามกระดูก ถึงแม้ว่าการผ่าตัดด้วยทีมแพทย์ของเราจะเป็นการผ่าตัดที่ใช้เวลาไม่นาน แผลผ่าตัดเล็กและแผลผ่าตัดทั้งหมดอยู่ในช่องปาก แต่ก็ยังจะมีอาการบวมอักเสบได้เหมือนการผ่าตัดชนิดอื่นๆ โดยจะสามารถแบ่งระยะเวลาการพักฟื้นหลังการผ่าตัดได้เป็น 4 ระยะ
วันก่อนการเข้ารับการผ่าตัดขากรรไกร
- ทานอาหารที่สุกและสะอาดได้เต็มที่ตามที่ผู้ป่วยอยากกิน
- งดน้ำงดอาหารก่อนการผ่าตัดตามระยะเวลาที่แพทย์สั่ง
- อาบน้ำ สระผม คืนก่อนการผ่าตัด
- นอนหลับ พักผ่อนให้เพียงพอในคืนก่อนการผ่าตัด
- แปรงฟันให้สะอาดก่อนเข้าห้องผ่าตัด
24-72 ชั่วโมงแรกหลังการผ่าตัด
- หลังการผ่าตัดจะมีเทปกาวปิดอยู่บริเวณคางกับแก้มเพื่อควบคุมอาการบวม โดยจะได้รับการแกะเทปกาวที่ปิดออกภายหลังการผ่าตัด 1 วัน
- 24 ชั่วโมงแรก จะยังมีการให้ยาและน้ำเกลือทางหลอดเลือดดำ เพื่อให้ยาและสารน้ำทางหลอดเลือดดำ และเอาสายให้น้ำเกลือออกใน 48 ชั่วโมงหลังผ่าตัด
- วันถัดมาหลังจากการผ่าตัด จะมีการใช้ยางเกี่ยวที่ขากรรไกรบนและขากรรไกรล่างเพื่อควบคุมการกัดสบฟัน นอกจากนั้นยางดึงฟันยังช่วยสำหรับการกายบริหารขากรรไกรหลังการผ่าตัดด้วย โดยจะใส่ยางเกี่ยวขากรรไกรไปจนครบ 2 อาทิตย์หลังการผ่าตัด
- ให้เริ่มฝึกอ้าหุบปากได้บ่อยเท่าที่ผู้ป่วยจะทำไหวโดยไม่ต้องอ้าปากกว้างสุด ความกว้างของการอ้าปากแค่เหมือนประมาณการพูดปกติของเรา หรือประมาณ 1-2 เซนติเมตรก็เพียงพอ การฝึกอ้าปากทำเพื่อให้กล้ามเนื้อบดเคี้ยว การพูด และการกลืนกลับมาทำงานได้เร็วที่สุด นอกจากนั้นยังเป็นการช่วยลดอาการบวมด้วย
- ใน 24 ชั่วโมงแรกให้เริ่มแปรงฟันได้เลยด้วยแปรงสีฟันขนาดเล็กขนนุ่ม โดยยังไม่ต้องใช้ยาสีฟันในอาทิตย์แรกหลังการผ่าตัด ช่วงแรกๆให้แปรงฟันด้านกระพุ้งแก้มเพียงอย่างเดียว พอเริ่มอ้าปากได้มากขึ้นให้ค่อยๆเริ่มแปรงฟันด้านลิ้นเพิ่มเติม ให้เริ่มใช้ยาสีฟันได้ในช่วงอาทิตย์ที่ 2 หลังการผ่าตัด
- ให้ใช้น้ำยาบ้วนปาก chlorhexidine เช้า-เย็น จนครบ 1 อาทิตย์หลังการผ่าตัด
- ให้นอนยกหัวสูง 45 องศาใน 2 อาทิตย์แรก เพื่อควบคุมอาการบวม
- ผู้ป่วยอาจจะมีอาการเจ็บในคอหลังการผ่าตัดได้มากในช่วง 24-48 ชั่วโมงแรกจากการใส่ท่อช่วยหายใจ ให้จิบน้ำอุ่นบ่อยๆจะช่วยลดอาการเจ็บคอได้
- ให้ใช้ Vaseline หรือสารให้ความชุ่มชื่นทาบริวเวณมุมปากบ่อยๆในช่วง 1 อาทิตย์แรก
- ระยะเวลา 48-72 ชั่วโมงจะเป็นช่วงที่ใบหน้าบวมที่สุดหลังการผ่าตัด
- ให้ประคบเย็นตลอด 3 วันในช่วงเวลาหลังการผ่าตัดนี้ ยิ่งประคบได้บ่อยก็จะมีประสิทธิภาพจะควบคุมอาการบวมได้ดียิ่งขึ้น
- หลีกเลี่ยงการอาบน้ำร้อนที่บริเวณใบหน้าและศีรษะใน 72 ชั่วโมงแรก เนื่องจากจะทำให้เพิ่มอาการบวมของใบหน้าได้
- ถ้ามีอาการแน่นจมูกให้ปรึกษาแพทย์ และทำการล้างจมูกด้วยน้ำเกลือได้
- ให้กินอาหารเหลวที่ไม่มีกากใน 48 ชั่วโมงแรก เช่น น้ำหวาน น้ำผลไม้ ซุปไก่ หลัง 48 ช้่วโมงสามรถรับประทานอาหารปั่นเหลวที่มีกากได้ เช่น โจ๊กปั่นเหลว นม ไก่ปั่น หมูปั่น หลังทานอาหารเสร็จให้บ้วนปากด้วยน้ำยาบ้วนปาก หรือน้ำสะอาดตามด้วยทุกครั้ง โดยอาหารเหลวให้กินต่อเนื่องไปจนครบ 2 อาทิตย์หลังการผ่าตัด
- ให้ผู้ป่วยพยายามลุกเดินเพื่อให้ร่างกายฟื้นคืนสู่ภาวะปกติให้เร็วที่สุด ในช่วงแรกของการลุกเดินควรมีพยาบาลหรือผู้ดูแลอยู่เคียงข้างด้วยเสมอ เพื่อป้องกันการหกล้มหรืออุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นได้จากความอ่อนเพลียหลังการผ่าตัด
- การเดินรับแดดอ่อนๆจะช่วยให้ผู้ป่วยได้รับ Vitamin D ที่มีประโยชน์ในการหายของแผล ช่วยในการยึดติดของกระกระดูก และการทำงานของเม็ดเลือดขาว
- จะมีการ X-ray หลังการผ่าตัดในช่วง 48-72 ชั่วโมงหลังการผ่าตัด
- ผู้ป่วยจะได้กลับไปพักรักษาตัวต่อที่บ้านในช่วง 48-72 ชั่วโมงหลังการผ่าตัด (นอนโรงพยาบาลประมาณ 1-2 คืนหลังผ่าตัด) และมาพบแพทย์หลังการผ่าตัด 1-2 สัปดาห์
- เปลี่ยนยางเกี่ยวขากรรไกรวันละครั้ง และกายบริหารขากรรไกรตามแพทย์สั่งจนครบ 2 อาทิตย์
- ให้ทานยาปฎิชีวนะจนหมดตามที่แพทย์สั่ง และยาแก้ปวดเมื่อมีอาการปวด
- อาการชาที่เกิดขึ้นหลังการผ่าตัดบริเวณขากรรไกรบนและขากรรไกรล่างมักจะหายหรือลดลงภายในเวลา 2-6 เดือน
1-2 อาทิตย์หลังการผ่าตัด
- สามารถทานอาหารเหลวที่มีกากได้
- ยังใช้ยางเกี่ยวขากรรไกรอยู่ เปลี่ยนวันละ 1 ครั้ง
- ฝึกอ้า หุบปาก ความกว้างของการอ้า หุบปาก เท่าเวลาพูดตามปกติ ไม่ต้องใช้เครื่องมือหรือนิ้วช่วยดันเวลาฝึกอ้าปาก
- ใช้ยาสีฟันในการแปรงฟันร่วมด้วยได้แล้ว
- นอนหัวสูง 45 องศาจนครบ 2 อาทิตย์
- สามารถล้างจมูกด้วยน้ำเกลือได้ถ้ามีอาการแน่นจมูก
- พยายามออกกำลังกายเบาๆ ด้วยการเดินวันละ 20-40 นาที สามารถว่ายน้ำได้แต่ยังห้ามดำน้ำ ห้ามออกกำลังกายที่ทำให้ร่างกายได้รับแรงกระแทก
2 อาทิตย์ - 4 อาทิตย์หลังการผ่าตัด
- เริ่มเปลี่ยนจากอาหารเหลวเป็นอาหารอ่อนได้ เช่น ข้าวต้ม หมูสับ ไข่ลวก ไข่ต้ม เนื้อปลา มันบด มันต้ม
- ดูแลความสะอาดช่องปากตามปกติ แปรงฟันทั้งด้านแก้มและด้านลิ้นให้สะอาด เริ่มใช้ไหมขัดฟันได้
- ไม่ต้องใส่ยางเกี่ยวขากรรไกรแล้วถ้าการสบฟันอยู่ในตำแหน่งที่ดี
- ให้ฝึกอ้าปากให้กว้างขึ้นโดยยังไม่ต้องใช้มือช่วยดันขากรรไกรในการฝึกอ้าปาก ควรจะอ้าปากได้ประมาณ 3 เซนติเมตรในช่วงนี้
- สามารถออกกำลังกายเบาๆได้ เช่น การเดินเร็ว ปั่นจักรยาน
- อาการบวมของใบหน้าจะลดลงอย่างมากในช่วง 2 อาทิตย์ – 4 อาทิตย์หลังการผ่าตัด
1 เดือน - 3 เดือนหลังการผ่าตัด
- ผู้ป่วยจะได้กลับไปรับการรักษาต่อกับคุณหมอจัดฟันเพื่อทำการจัดฟันต่อจนเสร็จ
- กระดูกที่ทำการผ่าตัดจะมีการเชื่อมเป็นกระดูกอ่อนๆที่เวลา 4-6 สัปดาห์ ดังนั้นผู้ป่วยสามารถเริ่มกลับมารับประทานอาหารปกติได้ โดยให้เริ่มจากอาหารนิ่มๆก่อน แล้วค่อยๆขยับมาเป็นอาหารปกติ เช่น เนื้อหมูชิ้นใหญ่ สเต็กเนื้อ ข้าวเหนียว แต่ยังให้หลีกเลี่ยงอาหารแข็ง เช่น น้ำแข็ง ถั่ว ในช่วง 3 เดือนแรกหลังการผ่าตัด
- ถ้าในระยะนี้ผู้ป่วยยังอ้าปากได้น้อยกว่าก่อนผ่าตัด หรือน้อยกว่า 3-4 เซนติเมตร ให้เริ่มฝึกอ้าปากโดยใช้มือช่วยดันได้ และปรึกษาแพทย์เพื่อช่วยแนะนำการฝึกอ้าปาก
- สามารถออกกำลังกายที่มีการกระทบกระแทกและสามารถดำน้ำได้ 3 เดือนหลังการผ่าตัด
- รูปร่างของใบหน้าจะกลับมาใกล้เคียงปกติในช่วง 1-3 เดือนหลังการผ่าตัด แต่ใบหน้าสุดท้ายที่เนื้อเยื่อใบหน้าปรับรูปร่างเข้ากับกระดูกขากรรไกรจะอยู่ที่ 3-6 เดือนหลังการผ่าตัด
หากคุณกำลังพิจารณาการผ่าตัดขากรรไกรร่วมกับการจัดฟันและต้องการข้อมูลเพิ่มเติม หรือมีข้อสงสัยเกี่ยวกับการเตรียมตัวและการดูแลหลังผ่าตัด ติดต่อหมอสุรัตน์และทีมแพทย์ของเราเพื่อขอคำปรึกษาและการดูแลที่ดีที่สุดให้กับคุณ!